Το μυστήριο της βάπτισης αποτελεί ένα από τα επτά μυστήρια του Χριστιανισμού που συμβολίζει την είσοδο του πιστού στην Εκκλησία και την καθάρσή του από το προπατορικό αμάρτημα. Ετυμολογική ανάλυση της λέξης «βάπτιση», δείχνει πως προέρχεται από το ρήμα βάπτω που σημαίνει «βυθίζω συχνά ή έντονα, καταδύω, βουτάω».

Η ετυμολογική προέλευση της λέξης συνδέει άρρηκτα το μυστήριο με την χρήση του νερού που επιτελεί καθαρτικό τελετουργικό ρόλο συμβολίζοντας το αίμα του Χριστού, τον εξαγνισμό του βαπτιζόμενου και την απαλλαγή του από την αμαρτία μέσω της σταύρωσης του Ιησού. Στο νερό άλλωστε εντοπίζονται τα πρώτα ίχνη ζωής και από το νερό ξεκινά η νέα ζωή του πιστού, η αναγέννησή του μέσα από τη δύναμη του Αγίου Πνεύματος.

Κατά τα πρώτα χριστιανικά χρόνια, όπως αναφέρεται στην Καινή Διαθήκη, το μυστήριο του βαπτίσματος τελείται σε ποτάμια και πηγές νερού. Ο βαπτιζόμενος έχει προηγουμένως κατηχηθεί στις αρχές του Χριστιανισμού και η βάπτισή του και η ένταξή του στο σώμα της εκκλησίας αποτελούν συνειδητή απόφαση.

Ωστόσο, από τον 6ο αιώνα τα μεγάλα ποσοστά της παιδική θνησιμότητας έχουν ως αποτέλεσμα την επικράτηση του νηπιοβαπτισμού, ο οποίος γενικεύεται κατά τον 13ο αιώνα. Από τότε μέχρι τις μέρες μας το μυστήριο της βάπτισης λαμβάνει χώρα κατά τον πρώτο χρόνο της ζωής του βρέφους, που εντάσσεται στους κόλπους της εκκλησίας με απόφαση των γονιών του και διδάσκεται την ορθόδοξη πίστη από τον ανάδοχο. Με την απαγγελία του συμβόλου της Πίστης ο ανάδοχος και ο νεοφώτιστος συντάσσονται με το Χριστό, ενώ στην τελετή δεσπόζουν οι εξορκισμοί και η απόταξη του σατανά.

Ας δούμε αναλυτικά τι ακριβώς συμβολίζουν όλα τα στοιχεία της βάπτισης;

Νερό: Το βασικό στοιχείο του βαπτίσματος, το νερό, συμβολίζει την πηγή ζωής που εξυγιαίνει το παιδί και το εντάσσει στην ζωή ως Χριστιανό. Στο όνομα της Αγίας Τριάδας , ο νεοφώτιστος βυθίζεται τρεις φορές στο νερό της κολυμπήθρας δηλώνοντας έτσι τη συμμετοχή στην Ανάσταση του Χριστού.

Λάδι: Ο νονός αλείφει με λάδι το σώμα του μωρού πριν τη βουτιά του στην κολυμπήθρα. Το λάδι τονίζει το διαρκή αγώνα του νεοφώτιστου κατά τη διάρκεια της ζωής του και συμβολίζει το έλεος, τη δύναμη που λαμβάνει, τη χάρη του Θεού, την αναγέννηση και την αναδημιουργία του μέσω του μυστηρίου της βάπτισης.

Λαμπάδα: Στο μυστήριο της βάπτισης, ο νεοφώτιστος δέχεται το χρίσμα του χριστιανισμού που συμβολίζει το αληθινό φως, το φως του Χριστού. Ο συμβολισμός του αληθινού φωτός, γίνεται με τη λαμπάδα που κρατάει ο νονός ή ο παπάς . Η λαμπάδα, δηλαδή, συμβολίζει την πίστη και την καθοδήγηση στην χριστιανική αλήθεια που θα δώσει φως στη ζωή του νεοφώτιστου μέλους της.

Βαπτιστικά Ρούχα: Σημαντικός στην τελετή είναι και ο ρόλος των βαπτιστικών ρούχων που επιτελούν όχι μόνο λειτουργικό, αλλά και συμβολικό χαρακτήρα. Καθώς έχουν συνήθως λευκό χρώμα κατά την παράδοση, ονομάζονται και «φωτικά». Τα βαπτιστικά ρούχα συμβολίζουν την αγνότητα, τη λαμπρότητα της ψυχής και την επιφοίτηση του Αγίου Πνεύματος. Λευκά ήταν άλλωστε τα ιμάτια των αγίων της εκκλησίας, αλλά και τα ενδύματα του Χριστού κατά τη σταύρωση και ανάληψή του. Με τα λευκά ρούχα της βάπτισης ο νεοφώτιστος ενδύεται τα ρούχα των αποστόλων και του Ιησού Χριστού και εντάσσεται στην κοινωνία των αγίων.

Βαπτιστικός Σταυρός: Το σύμβολο και σφραγίδα της χριστιανικής πίστης, ο βαπτιστικός σταυρός, είναι ένα αναπόσπαστο κομμάτι του μυστηρίου της βάπτισης.

Άγιο Μύρο και το πρώτο του κούρεμα: Ο μύρος και το κόψιμο των μαλλιών του νεοφώτιστου, είναι δύο ακόμα συμβολισμοί της ένταξης του μωρού στην εκκλησία του Χριστού. Όπως ο Χριστός χρίστηκε με το Άγιο Πνεύμα στον Ιορδάνη ποταμό με μύρο, έτσι και το νέο μέλος της εκκλησίας μυρώνεται για να χριστεί την καθαρότητα και την καθοδήγηση του Αγίου Πνεύματος. Το κόψιμο των μαλλιών σε τρία σημεία είναι ένα είδος προσφοράς του νεοφώτιστου στο Θεό ως νέο μέλος της εκκλησίας του.

Σύμφωνα με την παράδοση, το μωρό δεν επιτρέπεται να κάνει μπάνιο ή να λουστεί πριν περάσουν τρεις μέρες ύστερα από τη βάπτιση. Μόλις παρέλθει το χρονικό διάστημα αυτό, η μητέρα πλένει το βρέφος και συλλέγει το νερό σε λεκάνη για να το διοχετεύσει στη θάλασσα ή σε απάτητο χώμα ή να ποτίσει με αυτό τα λουλούδια και τα φυτά.

Σε πολλά μέρη της Ελλάδας, όπως στη Μικρά Ασία και στη Ρόδο, τρεις μέρες μετά τη βάπτιση τελούνται τα «ξελαδώματα», γιορτή στην οποία λαμβάνουν μέρος μόνο γυναίκες. Πρωταγωνιστικός είναι ο ρόλος της νονάς που ξεπλένει το μωρό από το λάδι, ενώ οι γυναίκες που συμμετέχουν του δίνουν χρήματα και κεράσματα μαζί με τις ευχές τους για καλή τύχη.